سـلیاک و پرهیـزهای غذایـی (2) عوارض تغذیه‌ای بیماری سلیاک

در بیماری سلیاک ممکن است عوارض تغذیه‌ای به وجود آید که در این مطلب راجع به آن‌ها و توصیه‌های مفید برای مقابله با آن عوارض مطالبی بیان شده است.

در قسمت اول این مطلب درباره‌ی غذاهایی که حاوی گلوتن می‌باشند و باید از آن‌ها پرهیز کرد و توصیه‌های تغذیه‌ای در این بیماری توضیحاتی ارائه شد. حالا می‌خواهیم به عوارض تغذیه‌ای این بیماری بپردازیم.

١- آنمی فقر آهن

*  در بیماری سلیاک بسیار شایع است.

*  در بسیاری از افراد مبتلا به سلیاک، آنمی فقر آهن قبل از شناسایی سلیاک مشخص می‌شود.

*  آنمی فقر آهن تا زمانی که رویه روده ترمیم و ذخایر آهن تأمین شود، ادامه خواهد داشت.

*  پیگیری طولانی مدت فریتین سرم در بیماران سلیاکی برای تشخیص اینکه کمبود آهن به طور کامل رفع شده است یا نه.

توصیه‌ها

* درمان با رژیم عاری از گلوتن و مصرف منابع غنی آهن

* منابع آهن هِم شامل گوشت قرمز، مرغ، ماهی و منابع آهن غیر هم شامل آجیل، غلات، سبزیجات برگ سبز، میوه‌های خشک، تخم‌مرغ، سبوس برنج .

* ترکیب منابع آهن غیر هم با غذاهای غنی از ویتامین C برای جذب بیشتر (مثل مرکبات)

* مصرف کوتاه مدت مکمل‌های آهن بدون گلوتن در برخی بیماران توصیه می‌شود .

اگر چه بیماری سلیاک قسمت‌های ابتدایی روده باریک را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما کمبود ویتامین B12 در موارد شدید سوء جذب می‌تواند رخ دهد

٢- عدم تحمل لاکتوز

* عدم تحمل لاکتوز می‌تواند به صورت موقت در افرادی که به تازگی تشخیص سلیاک برای آن‌ها گذاشته شده است دیده شود، زیرا پرزهای روده آسیب دیده‌اند و سطح آنزیم لاکتاز کاهش یافته است .

* با رعایت رژیم عاری از گلوتن، علایم عدم تحمل لاکتوز در عرض 6 ماه تا یک سال می‌تواند مرتفع شود . اگر عدم تحمل لاکتوز همچنان ادامه داشت این امکان وجود دارد که در برنامه غذایی یک منبع نهفته گلوتن وجود داشته باشد که لازم است شناسایی و حذف گردد.

توصیه‌ها

* با رژیم عاری از گلوتن شروع کنید و اگر علایم همچنان ادامه داشت، محدودیت موقت مصرف لاکتوز در برنامه غذایی می‌تواند مفید باشد (به همراه رژیم عاری از گلوتن) .

* اگر لازم شد که رژیم عاری از لاکتوز اعمال شود، در صورت تحمل از قرص‌های آنزیم لاکتاز استفاده شود .

* اگر علایم بهبود یافت، کمی لاکتوز را برای ارزیابی پاسخ تحمل در رژیم غذایی وارد کنید .

از آنجا که رژیم عاری از گلوتن کم فیبر است، در بسیاری از بیماران با شروع رژیم، یبوست رخ می‌دهد

٣- استئوپنی یا استئوپروز

* چگالی کم استخوان در افراد مبتلا به سلیاک وجود دارد .

* به علت سوء جذب، بیماری‌های استخوانی در افراد سلیاکی زودتر ظاهر می‌شوند .

* شیوع بالای استئوپروز در بیماران سلیاکی باعث شده است که سنجش تراکم استخوان در زمان تشخیص سلیاک انجام شود .

* کمبود ویتامین D که در سلیاک شایع است باید درمان شود تا سطح 25- هیدروکسی ویتامین D سرم در مقادیر نرمال باشد .

* پوکی استخوان ممکن است حتی پس از رعایت رژیم عاری از گلوتن پایدار بماند .

توصیه‌ها

* رعایت رژیم عاری از گلوتن به همراه غذاهای غنی از کلسیم و ویتامین D (منابع غنی کلسیم: لبنیات، سبزیجات خانواده کلم و منابع غنی ویتامین D: ماهی‌های چرب مانند ساردین، سالمون، شاه ماهی، روغن ماهی)

* مصرف مکمل کلسیم و ویتامین D که عاری از گلوتن باشد .

* ورزش مناسب

٤- کمبود فولات

* در موارد شدید سوء جذب رخ می‌دهد .

* بسیار مهم است که در زنانی که از رژیم بدون گلوتن پیروی می‌کنند و قصد بارداری دارند، دریافت فولات بررسی شود .

توصیه‌ها

* رژیم عاری از گلوتن و دریافت غذاهای غنی از فولات شامل حبوبات، غلات، سبزیجات سبز برگی شکل، بروکلی، مارچوبه، آب پرتقال، جگر، بادام‌زمینی، گردو، دانه آفتابگردان و ...

* دریافت مکمل فولات

٥- کمبود ویتامین B12

* اگر چه بیماری سلیاک قسمت‌های ابتدایی روده باریک را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما کمبود ویتامین B12 در موارد شدید سوء جذب می‌تواند رخ دهد .

* کمبود ویتامین B12 با تبعیت از رژیم عاری از گلوتن طبیعی می‌شود .

توصیه‌ها

* درمان با رژیم عاری از گلوتن به همراه منابع غنی ویتامین B12 شامل جگر، تخم‌مرغ، شیر و گوشت .

* دریافت مکمل ویتامین B12 تزریقی

بسیار مهم است که در زنانی که از رژیم بدون گلوتن پیروی می‌کنند و قصد بارداری دارند، دریافت فولات بررسی شود

٦- اسهال

* بسیاری از افراد دچار سلیاک با این عارضه، بیماریشان شناسایی می‌شود .

* اسهال به علت آسیب به پرزهای روده، سوءجذب و عدم تحمل لاکتوز رخ می‌دهد .

توصیه‌ها

* دریافت کافی مایعات و الکترولیت‌ها

* محدودیت مصرف قندهای ساده

* ممکن است سبزیجات نفاخ حذف شوند .

* محدودیت مصرف لاکتوز در برخی بیماران: در صورتی که فرد مبتلا دچار اسهال می‌باشد، مصرف شیر برای دو ماه اول درمان محدود می‌شود و بجای استفاده از شیر، فرد می‌تواند از ماست جهت تأمین نیازهای مواد معدنی و پروتئینی خود استفاده نماید و پس از رفع و بهبود اسهال می‌تواند از شیر به تدریج در برنامه غذایی خود استفاده کند.

٧- یبوست

* از آنجا که رژیم عاری از گلوتن کم فیبر است، در بسیاری از بیماران با شروع رژیم، یبوست رخ می‌دهد .

توصیه‌ها

* مصرف کافی فیبر در رژیم عاری از گلوتن

* دریافت کافی مایعات

* افزایش تدریجی فیبر در برنامه غذایی برای کاهش عوارض جانبی (منابع فیبر شامل میوه‌ها، سبزیجات، آجیل، حبوبات، غلات و برنج قهوه‌ای) .